بررسی تطبیقی ضرورت همگرایی مصلحت‌گرایانه فقهی مجازات‌های بدنی در حقوق کیفری ایران و دیگر کشورهای اسلامی با حقوق بین‌الملل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سمنان، ایران، سمنان.

2 دانشجوی دکترای تخصصی حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سمنان، ایران، سمنان.

3 دانشجوی دکترای تخصصی حقوق عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سمنان، ایران، سمنان.

چکیده

امروزه شاهد برخی تهاجمات سیاسی و رسانه‌ای از سوی جهان غرب هستیم که در پی مخدوش نشان دادن شریعت اسلامی هستند، یکی از این موارد، بحث مجازات‌های بدنی در حوزه حقوق کیفری است که حساسیت‌های نسبتاً بالایی نسبت به آن وجود دارد. علت اصلی این حساسیت‌ها نیز به این مسئله برمی‌گردد که ریشه برخی از این مجازات‌ها فقه و شرع است، پس فرصت را مناسب می‌بینند به بهانه بحث‌های حقوق بشری و عدم همگرایی این مجازات‌ها با اسناد بین‌المللی به اصل دین حمله می‌کنند. در این مقاله پی یافتن پاسخی برای این سؤال هستیم که آیا امکان‌سنجی همگرایی نظام حقوق کیفری در حیطه برخی مجازات‌های بدنی در راستای همسوسازی با مقررات حقوق بین‌الملل بر اساس قاعده مصلحت فقهی وجود دارد؟ به نظر می‌رسد با شناختی که از مقاصد برخی از معارضان به‌صورت اجمالی به دست آمده است باید گفت بحث‌های حقوق بشری و اسناد بین‌المللی وسیله‌ای نه برای دفاع از حقوق واقعی بشر بلکه استانداردی دوگانه برای رسیدن به اهداف پشت پرده است که با مصلحت‌گرایی، شناخت دقیق از زمان و مکان و بازبینی فقهی در برخی مجازات‌های بدنی از طریق تمهیداتی همچون تعطیلی موقت ...می‌توان چنین معارضینی را ازلحاظ تئوریک خلع سلاح کرد.

تازه های تحقیق

اسلام آخرین دین الهی است و برای همه بشریت تشریع گردیده است، اما این سخن هرگز به آن معنا نیست که در وضع احکام شریعت واقعیت‌های تاریخی و شرایط زمان و مکان موردتوجه قرار نگرفته است. شواهد و قرائن زیادی در کتاب و سنت وجود دارد که نشان می‌دهد با دقت در سیره عملی بزرگان دینی، جایگزینی اجرای حدود، آشکار می‌شود و اینکه حتی مرتکبان این‌گونه اعمال را به‌جای اقرار و معرفی نمودن خود به‌عنوان گناهکار، به «توبه» فرامی‌خواندند؛ بنابراین، نظر شارع نیز از تعیین کیفر سالب حیات در قلمرو حدود، بیان قبح و زشتی این اعمال بوده است و نه اجرای حتمی و قطعی آن‌ها. در آیات قرآنی نیز به همان میزان که قتل عمدی مستوجب قصاص بیان‌شده، به بخشش و گذشت اولیای دم از حق قصاص و تأکید بر عفو و بخشش تأکید شده است.

با عنایت به یافته‌ها و نتایج مذکور اولاً؛ پیشنهاد می‌شود در پیش‌فرض‌های کلامی و فلسفی و مبانی انسان‌شناختی و اسلام شناختی خود تجدیدنظر کرده و به اجتهاد در اصول و مبانی روی‌آوریم؛ از سوی دیگر قانون‌گذاران نظام‌های مختلف حقوقی در فرآیند قانون‌گذاری، با همین نگاه به وضع قوانین و حقوق و تکالیف انسان‌ها اقدام کنند تا بدین‌وسیله بسیاری از تعارض‌های موجود میان نظام‌های حقوق داخلی و نظام بین‌الملل حقوق بشر برطرف و زمینه برای حرکت در فرآیند جهانی‌شدن حقوق کیفری و پیوستن به جامعه جهانی فراهم شود. از سوی دیگر با تدقیق و تعمیق مسائل مربوط به هر یک، معلوم می‌گردد که امکان کاهش این کیفر در حوزه هر یک از این جرائم، فراهم است و ثانیاً پیشنهاد می‌گردد؛ قانون‌گذار با در نظر گرفتن مصالح نظام اسلامی و هجمه‌های حقوق بشری در برخی از مجازات‌های بدنی با در نظر گرفتن این مراتب فقهی تعدیل نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Necessity of Expedient Jurisprudential Convergence of Corporal Punishments in Criminal Law of Iran and Other Islamic Countries with Deference to International Law

نویسندگان [English]

  • mohammad reza mousavifard 1
  • zahra shamcizad 2
  • hamid reza norozian 3
  • payman mansori 2
1 Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Islamic Azad University, Semnan Branch, Semnan, Iran.
2 PhD Student in Criminal Law and Criminology, Islamic Azad University, Semnan Branch, Semnan, Iran.
3 PhD Student in Public Law, Islamic Azad University, Semnan branch, Semnan, Iran.
چکیده [English]

Today, we are witnessing a series of political and media games by the Western World that seek to undermine the principle of Islamic law. One of these challenges is the issue of corporal punishment in the field of criminal law, to which there is a relatively high sensitivity. The main reason for these sensitivities is that some of these punishments are rooted in jurisprudence or Sharia, so they find an opportunity to attack the principle of religion under the pretext of human rights debates for the non-convergence of these punishments with international documents. The present study aims at exploring the possibility of converging the system of criminal law in the area of corporal punishment in order to comply with the provisions of international law based on the rule of jurisprudential expediency. It seems that through the knowledge that has been obtained from the intentions of some opponents and that human rights debates and international documents are a means not to defend real human rights but a double standard for achieving behind-the-scenes goals, it is expedient to know the exact time and position and to jurisprudentially reconsider some corporal punishments with religious roots and arrangements such as temporary closure. This way, such dissidents would be theoretically disarmed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • corporal punishment
  • criminal law
  • expediency
  • execution
  • human rights

مراجع

  1. ابن ادریس، محمد بن احمد، ۱۴۱۱ ق، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسه النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  2. اردبیلی، محمدعلی، ۱۳۹۴ ش، حقوق جزای عمومی، تهران، انتشارات میزان، چ 33.
  3. آل حبیب، اسحاق، ۱۳۷۹ ش، دیوان کیفری بین‌المللی و جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات وزارت خارجه، چ 1.
  4. آیتی، محمدرضا و دیگران، ۱۳۹۲ ش، تبدیل و جایگزینی مجازات‌های اسلامی (حدود و تعزیرات) متناسب با مقتضیات‌زمان، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره سیزدهم، ش 46.
  5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ۱۳۸۷ ش، ترمینولوژی حقوق تهران، نشر انتشارات گنج دانش.
  6. دلماس مارتی، میری، ۱۳۷۸ ش، جهانی شدن حقوق؛ فرصت‌ها و خطرات، ترجمه اردشیر امیر ارجمند، فصلنامه مجله حقوقی بین‌المللی، دوره هفدهم، ش 24.
  7. رهامی، محسن، ۱۳۸۰ ش، ماهیت، آثار و مبانی شرعی مجازات، مجله مجتمع عالی آموزشی قم، سال سوم، ش 11.
  8. ----------، ۱۳۸۲ ش، تحول و تعدیل مجازات‌ها در نظام کیفرى جمهـورى اسلامى ایران، فصلنامه اندیشه‌های حقوقی، ش 4.
  9. شفتی، محمد باقر، بی‌تا، الغیبه فی الامام الثانی عشر القائم الحجه، قم، انتشارات عطر عترت (نسخه الکترونیکی).
  10. صافی گلپایگانی، لطف الله، ۱۳۶۳ ش، التعزیر (انواعه و ملحقاته)، قم، جامعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، موسسه النشر الاسلامی، چ 1. (نسخه الکترونیکی).
  11. صانعی، پرویز، ۱۳۸۳ ش، حقوق جزای عمومی، تهران، نشر انتشارات طرح نو، چ 1.
  12. عادلی فر، الهام، ۱۳۹۲ ش، معاملات معارض با رهن املاک به نفع بانک‌ها، پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
  13. علی‌ آبا‌دی، عبدالحسین، ۱۳۶۷ ش، حقوق‌ جنا‌یی‌، تهران، نشر انتشارات فردوسی، چ 1.
  14. غضنفری، علی و دیگران، ۱۳۹۳ ش، عفو از قصاص در متون فقهی مذاهب اسلامی، فصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، سال نهم، ش 1.
  15. قاری سید فاطمی، سید محمد، ۱۳۸۴ ش، توسعه قلمرو و تضمین محدودیت آزادی بیان در آیینه حقوق بشر معاصر، مبانی نظری و پیامدهای حقوقی، فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره هشتم، ش 14.
  16. کدخدایی، محمدرضا و دیگران، ۱۳۹۰ ش، بررسی حکم سنگسار از منظر فقه و حقوق بشر، فصلنامه معرفت حقوقی، سال اول، ش 2.
  17. گلدوزیان، ایرج، ۱۳۹۵ ش، حقوق جزای عمومی ایران (با ویرایش و افزوده‌های ق.م.ا. ۱۳۹۲)، تهران، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، چ 14.
  18. معین، محمد، ۱۳۸۵ ش، فرهنگ فارسی معین یک‌جلدی، بر اساس فرهنگ شش‌جلدی محمد معین، تهران، انتشارات معین، چ 9.
  19. مقیمی حاجی، ابوالقاسم، ۱۳۸۶ ش، فلسفه مجازات در اسلام، فصلنامه فقه اهل‌بیت، ش 51.
  20. مهرپور، حسین، ۱۳۷۴ ش، ضرورت تحول در قانون‌گذاری، نامه مفید، ش 2.
  21. ناصری فورگ، محمدیوسف، ۱۳۹۳ ش، حدود در فقه مذاهب اسلامی؛ دشواری در اثبات، تیسیر در اسقاط، شدت در اجرا، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت سابق)، سال دهم، ش 37.
  22. نجفی، محمدحسن‌بن‌باقر، ۱۳۶۷ ش، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، قم، ناشر اسلامیه، ج 32.
  23. نوبهار، رحیم، ۱۳۹۶ ش، امکان‌سنجی فقهی گذر از مجازات‌های بدنی، فصلنامه کاوشی در فقه، سال بیست و چهارم، ش 2.
  24. نوربها، رضا، ۱۳۷۹ ش، زمینه حقوق جزای عمومی، تهران، انتشارات گنج دانش، چ 34.
  25. نوروزی فیروز، رسول، ۱۳۹۰ ش، مسئله یابی جایگاه دین در روابط بین‌الملل، فصلنامه علوم سیاسی باقرالعلوم، سال چهاردهم، ش ۵۶.
  26. ولیدی، محمدصالح، ۱۳۹۳ ش، شرح بایسته‌های قانون مجازات اسلامی در مقایسه و تطبیق با قانون سابق، تهران، انتشارات جنگل، چ 1.
  27. Higginson v Jamaica, (2002),HRC Communication No. 1998/792, 28 March 2002.
  28. Mc Crudden, Christopher(2008)؛ Human Dignity and Judicial Interpretation of Human Rights؛ European Journal of International Law, Volume 19, Issue 4, September 2008, Pages 655–724, https؛//doi.org/10.1093/ejil/chn043.
  29. Steinmann, Rinie (2016)؛ The core meaning of human dignity؛ Potchefstroom Electronic Law Journal (PELJ)؛ PER vol.19 n.1 Potchefstroom؛ http؛//dx.doi.org/10.17159/1727-3781/2016/v19i0a1244.
  30. The Association for the Prevention of Torture (APT) and the Center for Justice and International Law, (2008).
  31. International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination؛ Adopted and opened for signature and ratification by General Assembly resolution (2106) (XX) of 21 December (1965) entry into force 4 January 1969, in accordance with Article 19؛ https؛//www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/cerd.aspx
  32. The Geneva Conventions of (1949) and their Additional Protocols(210/10/29)؛https؛//www.icrc.org/en/doc/war-and-law/treaties-customary-law/genevaconventions/overview-geneva-conventions.htm
  33. Updated Commentary brings fresh insights on continued relevance of Geneva Conventions for treatment of prisoners of war (2020), https؛//www.icrc.org/en/document/updated-commentary-third-geneva-convention

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار